Kể chi những nỗi dọc đường

Buồn trong này nỗi chủ trương ở nhà:

Vốn dòng họ Hoạn danh gia

Con quan Lại Bộ tên là Hoạn Thư

Duyên đằng thuận nẻo gió đưa

Cùng chàng kết tóc xe tơ những ngày

Ở ăn thì nết cũng hay

Nói điều ràng buộc thì tay cũng già

Từ nghe vườn mới thêm hoa

Miệng người đã lắm tin nhà thì không

Lửa tâm càng dập càng nồng

Trách người đen bạc ra lòng trăng hoa:

Ví bằng thú thật cùng ta

Cũng dung kẻ dưới mới là lượng trên

Dại chi chẳng giữ lấy nền

Tốt chi mà rước tiếng ghen vào mình?

Lại còn bưng bít giấu quanh

Làm chi những thói trẻ ranh nực cười!

Tính rằng cách mặt khuất lời

Giấu ta ta cũng liệu bài giấu cho!

Lo gì việc ấy mà lo

Kiến trong miệng chén có bò đi đâu?

Làm cho nhìn chẳng được nhau

Làm cho đầy đọa cất đầu chẳng lên!

Làm cho trông thấy nhãn tiền

Cho người thăm ván bán thuyền biết tay

Nỗi lòng kín chẳng ai hay

Ngoài tai để mặc gió bay mái ngoài

Tuần sau bỗng thấy hai người

Mách tin ý cũng liệu bài tâng công

Tiểu thư nổi giận đùng đùng:

Gớm tay thêu dệt ra lòng trêu ngươi!

Chồng tao nào phải như ai

Điều này hẳn miệng những người thị phi!

Vội vàng xuống lệnh ra uy

Đứa thì vả miệng đứa thì bẻ răng

Trong ngoài kín mít như bưng

Nào ai còn dám nói năng một lời!

Buồng đào khuya sớm thảnh thơi

Ra vào một mực nói cười như không

Đêm ngày lòng những dặn lòng

Sinh đà về đến lầu hồng xuống yên

Lời tan hợp nỗi hàn huyên

Chữ tình càng mặn chữ duyên càng nồng

Tẩy trần vui chén thong dong

Nỗi lòng ai ở trong lòng mà ra

Chàng về xem ý tứ nhà

Sự mình cũng rắp lân la giãi bày

Mấy phen cười nói tỉnh say

Tóc tơ bất động mảy may sự tình

Nghĩ đà bưng kín miệng bình

Nào ai có khảo mà mình đã xưng?

Những là e ấp dùng dằng

Rút dây sợ nữa động rừng lại thôi

Có khi vui chuyện mua cười

Tiểu thư lại giở những lời đâu đâu

Rằng: Trong ngọc đá vàng thau

Mười phần ta đã tin nhau cả mười

Khen cho những chuyện dông dài

Bướm ong lại đặt những lời nọ kia

Thiếp dù bụng chẳng hay suy

Đã dơ bụng nghĩ lại bia miệng cười!

Thấy lời thủng thỉnh như chơi

Thuận lời chàng cũng nói xuôi đỡ đòn

Những là cười phấn cợt son

Đèn khuya chung bóng trăng tròn sánh vai

Thú quê thuần hức bén mùi

Giếng vàng đã rụng một vài lá ngô

Chạnh niềm nhớ cảnh giang hồ

Một màu quan tái mấy mùa gió trăng

Tình riêng chưa dám rỉ răng

Tiểu thư trước đã liệu chừng nhủ qua:

Cách năm mây bạc xa xa

Lâm Tri cũng phải tính mà thần hôn

Được lời như cởi tấc son

Vó câu chẳng ruổi nước non quê người

Long lanh đáy nước in trời

Thành xây khói biếc non phơi bóng vàng

Roi câu vừa gióng dặm trường

Xe hương nàng cũng thuận đường quy ninh

Thưa nhà huyên hết mọi tình

Nỗi chàng ở bạc nỗi mình chịu đen

Nghĩ rằng: Ngứa ghẻ hờn ghen

Xấu chàng mà có ai khen chi mình!

Vậy nên ngảnh mặt làm thinh

Mưu cao vốn đã rắp ranh những ngày

Lâm Tri đường bộ tháng chầy

Mà đường hải đạo sang ngay thì gần

Dọn thuyền lựa mặt gia nhân

Hãy đem dây xích buộc chân nàng về

Làm cho cho mệt cho mê

Làm cho đau đớn ê chề cho coi!

Trước cho bõ ghét những người

Sau cho để một trò cười về sau

Phu nhân khen chước rất mầu

Chiều con mới dạy mặc dầu ra tay

Sửa sang buồm gió lèo mây

Khuyển ưng lại chọn một bầy côn quang

Dặn dò hết các mọi đường

Thuận phong một lá vượt sang bến Tề

Nàng từ chiếc bóng song the

Đường kia nỗi nọ như chia mối sầu

Bóng đâu đã xế ngang đầu

Biết đâu ấm lạnh biết đâu ngọt bùi

Tóc thề đã chấm ngang vai

Nào lời non nước nào lời sắt son

Sắn bìm chút phận cỏn con

Khuôn duyên biết có vuông tròn cho chăng?

Thân sao nhiều nỗi bất bằng

Liều như cung Quảng ả Hằng nghĩ nao!

Đêm thu gió lọt song đào

Nửa vành trăng khuyết ba sao giữa trời

Nén hương đến trước Phật đài

Nỗi lòng khấn chửa cạn lời vân vân

Dưới hoa dậy lũ ác nhân

Ầm ầm khốc quỷ kinh thần mọc ra

Đầy sân gươm tuốt sáng lòa

Thất kinh nàng chửa biết là làm sao

Thuốc mê đâu đã rưới vào

Mơ màng như giấc chiêm bao biết gì

Vực ngay lên ngựa tức thì

Phòng đào viện sách bốn bề lửa dong

Sẵn thây vô chủ bên sông

Đem vào để đó lộn sòng ai hay?

Tôi đòi phách lạc hồn bay

Pha càn bụi cỏ gốc cây ẩn mình

Thúc ông nhà cũng gần quanh

Chợt trông ngọn lửa thất kinh rụng rời

Tớ thầy chạy thẳng đến nơi

Tơi bời tưới lửa tìm người lao xao

Gió cao ngọn lửa càng cao

Tôi đòi tìm đủ nàng nào thấy đâu!

Hớt hơ hớt hải nhìn nhau

Giếng sâu bụi rậm trước sau tìm quàng

Chạy vào chốn cũ phòng hương

Trong tro thấy một đống xương cháy tàn

Tình ngay ai biết mưu gian

Hẳn nàng thôi lại còn bàn rằng ai!

Thúc ông sùi sụt ngắn dài

Nghĩ con vắng vẻ thương người nết na

Di hài nhặt gói về nhà

Nào là khâm liệm nào là tang trai

Lễ thường đã đủ một hai

Lục trình chàng cũng đến nơi bấy giờ

Bước vào chốn cũ lầu thơ

Tro than một đống nắng mưa bốn tường

Sang nhà cha tới trung đường

Linh sàng bài vị thờ nàng ở trên

Hỡi ôi nói hết sự duyên

Tơ tình đứt ruột lửa phiền cháy gan!

Gieo mình vật vã khóc than:

Con người thế ấy thác oan thế này

Chắc rằng mai trúc lại vầy

Ai hay vĩnh quyết là ngày đưa nhau!

Thương càng nghĩ nghĩ càng đau

Dễ ai lấp thảm quạt sầu cho khuây

Gần miền nghe có một thầy

Phi phù trí quỷ cao tay thông huyền

Trên tam đảo dưới cửu tuyền

Tìm đâu thì cũng biết tin rõ ràng

Sắm sanh lễ vật rước sang

Xin tìm cho thấy mặt nàng hỏi han

Đạo nhân phục trước tĩnh đàn

Xuất thần giây phút chưa tàn nén hương

Trở về minh bạch nói tường:

Mặt nàng chẳng thấy việc nàng đã tra

Người này nặng kiếp oan gia

Còn nhiều nợ lắm sao đà thoát cho!

Mệnh cung đang mắc nạn to

Một năm nữa mới thăm dò được tin

Hai bên giáp mặt chiền chiền

Muốn nhìn mà chẳng dám nhìn lạ thay!

Điều đâu nói lạ dường này

Sự nàng đã thế lời thầy dám tin!

Chẳng qua đồng cốt quàng xiên

Người đâu mà lại thấy trên cõi trần?

Tiếc hoa những ngậm ngùi xuân

Thân này dễ lại mấy lần gặp tiên

Nước trôi hoa rụng đã yên

Hay đâu địa ngục ở miền nhân gian

Khuyển ưng đã đắt mưu gian

Vực nàng đưa xuống để an dưới thuyền

Buồm cao lèo thẳng cánh suyền

Đè chừng huyện Tích băng miền vượt sang

Dỡ đò lên trước sảnh đường

Khuyển ưng hai đứa nộp nàng dâng công

Vực nàng tạm xuống môn phòng

Hãy còn thiêm thiếp giấc nồng chưa phai

Hoàng lương chợt tỉnh hồn mai

Cửa nhà đâu mất lâu đài nào đây?

Bàng hoàng giở tỉnh giở say

Sảnh đường mảng tiếng đòi ngay lên hầu

A hoàn trên dưới giục mau

Hãi hùng nàng mới theo sau một người

Ngước trông tòa rộng dãy dài

Thiên Quan Trủng Tể có bài treo trên

Ban ngày sáp thắp hai bên

Giữa giường thất bảo ngồi trên một bà

Gạn gùng ngọn hỏi ngành tra

Sự mình nàng phải cứ mà gửi thưa

Bất tình nổi trận mây mưa

Mắng rằng: Những giống bơ thờ quen thân!

Con này chẳng phải thiện nhân

Chẳng phường trốn chúa thì quân lộn chồng

Ra tuồng mèo mả gà đồng

Ra tuồng lúng túng chẳng xong bề nào

Đã đem mình bán cửa tao

Lại còn khủng khỉnh làm cao thế này

Nào là gia pháp nọ bay!

Hãy cho ba chục biết tay một lần

A hoàn trên dưới dạ ran

Dẫu rằng trăm miệng không phân lẽ nào

Trúc côn ra sức đập vào

Thịt nào chẳng nát gan nào chẳng kinh

Xót thay đào lý một cành

Một phen mưa gió tan tành một phen

Hoa nô truyền dạy đổi tên

Buồng the dạy ép vào phiên thị tì

Ra vào theo lũ thanh y

Dãi dầu tóc rối da chì quản bao

Quản gia có một mụ nào

Thấy người thấy nết ra vào mà thương

Khi chè chén khi thuốc thang

Đem lời phương tiện mở đường hiếu sinh

Dạy rằng: May rủi đã đành

Liễu bồ mình giữ lấy mình cho hay

Cũng là oan nghiệp chi đây

Sa cơ mới đến thế này chẳng dưng

Ở đây tai vách mạch rừng

Thấy ai người cũ cũng đừng nhìn chi

Kẻo khi sấm sét bất kỳ

Con ong cái kiến kêu gì được oan?

Nàng càng giọt ngọc như chan

Nỗi lòng luống những bàng hoàng niềm tây:

Phong trần kiếp chịu đã đầy

Lầm than lại có thứ này bằng hai

Phận sao bạc chẳng vừa thôi

Khăng khăng buộc mãi lấy người hồng nhan

Đã đành túc trái tiền oan

Cũng liều ngọc nát hoa tàn mà chi

Những là nương náu qua thì

Tiểu thư phải buổi mới về ninh gia

Mẹ con trò chuyện lân la

Phu nhân mới gọi nàng ra dạy lời:

Tiểu thư dưới trướng thiếu người

Cho về bên ấy theo đòi lầu trang

Lãnh lời nàng mới theo sang

Biết đâu địa ngục thiên đàng là đâu

Sớm khuya khăn mắt lược đầu

Phận con hầu giữ con hầu dám sai

Phải đêm êm ả chiều trời

Trúc tơ hỏi đến nghề chơi mọi ngày

Lĩnh lời nàng mới lựa dây

Nỉ non thánh thót dễ say lòng người

Tiểu thư xem cũng thương tài

Khuôn uy dường cũng bớt vài bốn phân

Cửa người đày đọa chút thân

Sớm ngơ ngẩn bóng đêm năn nỉ lòng

Lâm Tri chút nghĩa đèo bồng

Nước bèo để chữ tương phùng kiếp sau

Bốn phương mây trắng một màu

Trông vời cố quốc biết đâu là nhà

Lần lần tháng trọn ngày qua

Nỗi gần nào biết đường xa thế này

Lâm Tri từ thuở uyên bay

Buồng không thương kẻ tháng ngày chiếc thân

Mày ai trăng mới in ngần

Phần thừa hương cũ bội phần xót xa

Sen tàn cúc lại nở hoa

Sầu dài ngày ngắn đông đà sang xuân

Tìm đâu cho thấy cố nhân?

Lấy câu vận mệnh khuây dần nhớ thương

Chạnh niềm nhớ cảnh gia hương

Nhớ quê chàng lại tìm đường thăm quê

Tiểu thư đón cửa giãi giề

Hàn huyên vừa cạn mọi bề gần xa

Nhà hương cao cuốn bức là

Buồng trong truyền gọi nàng ra lạy mừng

Bước ra một bước một dừng

Trông xa nàng đã tỏ chừng nẻo xa:

Phải chăng nắng quáng đèn lòa

Rõ ràng ngồi đó chẳng là Thúc Sinh?

Bây giờ tình mới rõ tình

Thôi thôi đã mắc vào vành chẳng sai

Chước đâu có chước lạ đời?

Người đâu mà lại có người tinh ma?

Rõ ràng thật lứa đôi ta

Làm ra con ở chúa nhà đôi nơi

Bề ngoài thơn thớt nói cười

Mà trong nham hiểm giết người không dao

Bây giờ đất thấp trời cao

Ăn làm sao nói làm sao bây giờ?

Càng trông mặt càng ngẩn ngơ

Ruột tằm đòi đoạn như tơ rối bời

Sợ uy dám chẳng vâng lời

Cúi đầu nép xuống sân mai một chiều

Sinh đà phách lạc hồn siêu:

Thương ơi chẳng phải nàng Kiều ở đây?

Nhân làm sao đến thế này?

Thôi thôi ta đã mắc tay ai rồi!

Sợ quen dám hở ra lời

Không ngăn giọt ngọc sụt sùi nhỏ sa

Tiểu thư trông mặt hỏi tra:

Mới về có việc chi mà động dong?

Sinh rằng hiếu phục vừa xong

Suy lòng trắc dĩ đau lòng chung thiên

Khen rằng: Hiếu tử đã nên!

Tẩy trần mượn chén giải phiền đêm thu

Vợ chồng chén tạc chén thù

Bắt nàng đứng chực trì hồ hai nơi

Bắt khoan bắt nhặt đến lời

Bắt quì tận mặt bắt mời tận tay

Sinh càng như dại như ngây

Giọt dài giọt ngắn chén đầy chén vơi

Ngảnh đi chợt nói chợt cười

Cáo say chàng đã giạm bài lảng ra

Tiểu thư vội thét: Con Hoa!

Khuyên chàng chẳng cạn thì ta có đòn

Sinh càng nát ruột tan hồn

Chén mời phải ngậm bồ hòn ráo ngay

Tiểu thư cười nói tỉnh say

Chưa xong cuộc rượu lại bày trò chơi

Rằng: Hoa nô đủ mọi tài

Bản đàn thử dạo một bài chàng nghe

Nàng đà tán hoán tê mê

Vâng lời ra trước bình the vặn đàn

Bốn dây như khóc như than

Khiến người trên tiệc cũng tan nát lòng

Cùng chung một tiếng tơ đồng

Người ngoài cười nụ người trong khóc thầm

Giọt châu lã chã khôn cầm

Cúi đầu chàng những gạt thầm giọt Tương

Tiểu thư lại thét lấy nàng:

Cuộc vui gảy khúc đoạn trường ấy chi?

Sao chẳng biết ý tứ gì?

Cho chàng buồn bã tội thì tại ngươi

Sinh càng thảm thiết bồi hồi

Vội vàng gượng nói gượng cười cho qua

Giọt rồng canh đã điểm ba

Tiểu thư nhìn mặt dường đà can tâm

Lòng riêng khấp khởi mừng thầm:

Vui này đã bõ đau ngầm xưa nay

Sinh thì gan héo ruột đầy

Nỗi lòng càng nghĩ càng cay đắng lòng

Người vào chung gối loan phòng

Nàng ra tựa bóng đèn chong canh dài:

Bây giờ mới rõ tăm hơi

Máu ghen đâu có lạ đời nhà ghen!

Chước đâu rẽ thúy chia uyên

Ai ra đường nấy ai nhìn được ai

Bây giờ một vực một trời

Hết điều khinh trọng hết lời thị phi

Nhẹ như bấc nặng như chì

Gỡ cho ra nữa còn gì là duyên?

Lỡ làng chút phận thuyền quyên

Bể sâu sóng cả có tuyền được vay?

Một mình âm ỉ đêm chày

Đĩa dầu vơi nước mắt đầy năm canh

Sớm trưa hầu hạ đài doanh

Tiểu thư chạm mặt đè tình hỏi tra

Lựa lời nàng mới thưa qua:

Phải khi mình lại xót xa nỗi mình

Tiểu thư hỏi lại Thúc Sinh:

Cậy chàng tra lấy thực tình cho nao!

Sinh đà rát ruột như bào

Nói ra chẳng tiện trông vào chẳng đang!

Những e lại lụy đến nàng

Đánh liều mới sẽ lựa đường hỏi tra

Cúi đầu quỳ trước sân hoa

Thân cung nàng mới dâng qua một tờ

Diện tiền trình với Tiểu thư

Thoạt xem dường có ngẩn ngơ chút tình

Liền tay trao lại Thúc Sinh

Rằng: Tài nên trọng mà tình nên thương!

Ví chăng có số giàu sang

Giá này dẫu đúc nhà vàng cũng nên!

Bể trần chìm nổi thuyền quyên

Hữu tài thương nỗi vô duyên lạ đời!

Sinh rằng: Thật có như lời

Hồng nhan bạc mệnh một người nào vay!

Nghìn xưa âu cũng thế này

Từ bi âu liệu bớt tay mới vừa

Tiểu thư rằng: ý trong tờ

Rắp đem mệnh bạc xin nhờ cửa Không

Thôi thì thôi cũng chiều lòng

Cũng cho khỏi lụy trong vòng bước ra

Sẵn Quan Âm Các vườn ta

Có cây trăm thước có hoa bốn mùa

Có cổ thụ có sơn hồ

Cho nàng ra đó giữ chùa chép kinh

Tàng tàng trời mới bình minh

Hương hoa ngũ cúng sắm sanh lễ thường

Đưa nàng đến trước Phật đường

Tam qui ngũ giới cho nàng xuất gia

Áo xanh đổi lấy cà sa

Pháp danh lại đổi tên ra Trạc Tuyền

Sớm khuya sắm đủ dầu đèn

Xuân Thu cắt sẵn hai tên hương trà

Nàng từ lánh gót vườn hoa

Dường gần rừng tía dường xa bụi hồng

Nhân duyên đâu lại còn mong

Khỏi điều thẹn phấn tủi hồng thì thôi

Phật tiền thảm lấp sầu vùi

Ngày pho thủ tự đêm nồi tâm hương

Cho hay giọt nước cành dương

Lửa lòng tưới tắt mọi đường trần duyên

Nâu sồng từ trở màu thiền

Sân thu trăng đã vài phen đứng đầu

Cửa thiền then nhặt lưới mau

Nói lời trước mặt rời châu vắng người

Gác kinh viện sách đôi nơi

Trong gang tấc lại gấp mười quan san

Những là ngậm thở nuốt than

Tiểu thư phải buổi vấn an về nhà

Thừa cơ sinh mới lẻn ra

Xăm xăm đến mé vườn hoa với nàng

Sụt sùi giở nỗi đoạn tràng

Giọt châu tầm tã đẫm tràng áo xanh:

Đã cam chịu bạc với tình

Chúa xuân để tội một mình cho hoa!

Thấp cơ thua trí đàn bà

Trông vào đau ruột nói ra ngại lời

Vì ta cho lụy đến người

Cát lầm ngọc trắng thiệt đời xuân xanh!

Quản chi lên thác xuống ghềnh

Cũng toan sống thác với tình cho xong

Tông đường chút chửa cam lòng

Nghiến răng bẻ một chữ đồng làm hai

Thẹn mình đá nát vàng phai

Trăm thân dễ chuộc một lời được sao?

Nàng rằng: Chiếc bách sóng đào

Nổi chìm cũng mặc lúc nào rủi may!

Chút thân quằn quại vũng lầy

Sống thừa còn tưởng đến rày nữa sao?

Cũng liều một giọt mưa rào

Mà cho thiên hạ trông vào cũng hay!

Xót vì cầm đã bén dây

Chẳng trăm năm cũng một ngày duyên ta

Liệu bài mở cửa cho ra

Ấy là tình nặng ấy là ân sâu!

Sinh rằng: Riêng tưởng bấy lâu

Lòng người nham hiểm biết đâu mà lường

Nữa khi giông tố phũ phàng

Thiệt riêng đó cũng lại càng cực đây

Liệu mà xa chạy cao bay

Ái ân ta có ngần này mà thôi!

Bây giờ kẻ ngược người xuôi

Biết bao giờ lại nối lời nước non?

Dẫu rằng sông cạn đá mòn

Con tằm đến thác cũng còn vương tơ!

Cùng nhau kể lể sau xưa

Nói rồi lại nói lời chưa hết lời

Mặt trông tay chẳng nỡ rời

Hoa tì đã động tiếng người nẻo xa

Nhận ngừng nuốt tủi lảng ra

Tiểu thư đâu đã rẽ hoa bước vào

Cười cười nói nói ngọt ngào

Hỏi: Chàng mới ở chốn nào lại chơi?

Dối quanh Sinh mới liệu lời:

Tìm hoa quá bước xem người viết kinh

Khen rằng: Bút pháp đã tinh

So vào với thiếp Lan đình nào thua!

Tiếc thay lưu lạc giang hồ

Nghìn vàng thật cũng nên mua lấy tài!

Thiền trà cạn chén hồng mai

Thong dong nối gót thư trai cùng về

Nàng càng e lệ ủ ê

Rỉ tai hỏi lại hoa tì trước sau

Hoa rằng: Bà đã đến lâu

Rón chân đứng nép độ đâu nữa giờ

Rành rành kẽ tóc chân tơ

Mấy lời nghe hết đã dư tỏ tường

Bao nhiêu đoạn khổ tình thương

Nỗi ông vật vã nỗi nàng thở than

Ngăn tôi đứng lại một bên

Chán tai rồi mới bước lên trên lầu

Nghe thôi kinh hãi xiết đâu:

Đàn bà thế ấy thấy âu một người!

Ấy mới gan ấy mới tài

Nghĩ càng thêm nỗi sởn gai rụng rời!

Người đâu sâu sắc nước đời

Mà chàng Thúc phải ra người bó tay!

Thực tang bắt được dường này

Máu ghen ai cũng chau mày nghiến răng

Thế mà im chẳng đãi đằng

Chào mời vui vẻ nói năng dịu dàng!

Giận dầu ra dạ thế thường

Cười dầu mới thực khôn lường hiểm sâu!

Thân ta ta phải lo âu

Miệng hùm nọc rắn ở đâu chốn này!

Ví chăng chắp cánh cao bay

Rào cây lâu cũng có ngày bẻ hoa!

Phận bèo bao quản nước sa

Lênh đênh đâu nữa cũng là lênh đênh

Chỉn e quê khách một mình

Tay không chưa dễ tìm vành ấm no!

Nghĩ đi nghĩ lại quanh co

Phật tiền sẵn có mọi đồ kim ngân

Bên mình giắt để hộ thân

Lần nghe canh đã một phần trống ba

Cất mình qua ngọn tường hoa

Lần đường theo bóng trăng tà về tây